Franz Kafka

Auteur
Publicaties
Vertalingen

Auteur

Franz Kafka (1883-1924) groeide op in Praag, waar hij deel uitmaakte van de Duitstalige Joodse gemeenschap en aan de rand van het getto woonde. Hij bezocht het Duitse gymnasium en studeerde aan de universiteit van Praag. Daar ontmoette hij Max Brod, zijn vriend en latere biograaf. Vanaf 1908 tot 1917 werkte hij als ambtenaar bij een bedrijf dat arbeidsongevallenverzekeringen verzorgde, een baan die hij als een noodzakelijk kwaad beschouwde om zich aan het schrijven te kunnen wijden. Zijn longtuberculose, die hem in 1924 fataal zou worden, deed zich in deze tijd gelden.

Kafka schreef voornamelijk proza, waarvan zijn romans Der Prozess (1925), Das Schloss (1926) en Amerika (1927) de bekendste zijn. Enkele prozavertellingen als Die Verwandlung (1915), Das Urteil (1913) en In der Strafkolonie (1919) hebben later ook hun weg naar het grote publiek gevonden.

Wat Kafka’s werk typeert zijn tegenstellingen als weten en onwetendheid, macht en machteloosheid, loyaliteit en verraad, menselijkheid en verontmenselijking. Hij schetst labyrinten waarin individuen wanhopig naar een uitweg zoeken. De werelden die hij creëert zijn absurd, kennen een heel eigen logica en worden in een droge, zakelijke stijl beschreven. Veel van zijn werk is tijdens zijn leven onvoltooid gebleven, waardoor veel discussie mogelijk is over de bedoelingen van de schrijver. Pas in de jaren dertig van de negentiende eeuw groeide de belangstelling voor zijn werk, dat mede dankzij Max Brod postuum verscheen. (bron: uitgeverij Atheneum)

Literatuur over Franz Kafka

Max Brod - Franz Kafka. Een biografie - 1967
'Als er één schrijver bestaat die het wezen van de twintigste eeuw duidelijk tot uitdrukking heeft gebracht, dan hij. Toch was hij, toen hij in 1924, veertig jaar oud stierf, buiten een kleine kring van literatuurliefhebbers onbekend en alles wat hij in zijn leven publiceerde vult niet meer dan een octavo-boekdeeltje van normale omvang.

Pas sinds de latejaren dertig is de term kafkaiaans in vele talen gemeengoed geworden. Zij duidt onontwarbare, dreigende omstandigheden aan. Dit betekent niet dat elke gebruiker van dit woord de boeken waarin Kafka het kafkaiaanse bij uitstek vorm gaf (zijn onvoltooide romans Der Prozess en Das Schloss) ook werkelijk gelezen heeft. Maar het vormt een onmiskenbaar bestanddeel van onze woordenschat.' Dat schreefW. F. Hermans in oktober 1982 in NRC-Handelsblad.

Dit jaar is het honderd jaar geleden dat Kafka in Praag werd geboren, een feit dat ongetwijfeld aanleiding zal zijn voor een groot aantal herdenkingen en speciale publikaties. Het is tevens een goede gelegenheid om in Open-Domein een herdruk te brengen van een van de eerste Kafka-biografieën. Max Brod was de beste vriend van Kafka. Hij was het ook die er voor zorgde dat er van Kafka tijdens zijn leven althans iets werd gepubliceerd en dat de rest, waaronder zijn belangrijkste romans, na zijn dood niet is vernietigd. Ondanks deze persoonlijke betrokkenheid is hij erin geslaagd zonder enige vooringenomenheid het tragische levensverhaal van Kafka te vertellen. Nog onlangs stelde een van de grootste Kafka-experts, Klaus Wagenbach, nadrukkelijk dat van alle biografieën die van Brod de belangrijkste, meest onvervangbare en meest informatieve is.
Nahum N. Glatzer - Kafka's liefdes - 1986
In een gesprek met Gustav Janouch over een jonge vriend die zelfmoord pleegde vanwege een onbeantwoorde liefde, gaf Kafka op de vraag 'wat is liefde?', het antwoord: 'Dat is toch heel eenvoudig. Liefde is zo weinig problematisch als een voertuig. Problematisch zijn alleen de bestuurder, de passagier en de weg.' Eenvoudig? Toch niet helemaal, want de bestuurder, de passagier en de weg konden wel degelijk problemen vormen die allesbehalve triviaal waren. Kafka's houding ten opzichte van de liefde was gecompliceerd, ambivalent en tragisch.

In Kafka's liefdes documenteert Nahum N. Glatzer, die zich zijn leven lang met Kafka heeft beziggehouden, de hartstochtelijke liaisons van Kafka met Felice Bauer, Grete Bloch, Julie Wohryzek, Milena Jesenská en Dora Dymant. Aan deze vrouwen schreef Kafka gloedvolle, geïnspireerde brieven die vandaag de dag algemeen erkend worden als literaire hoogtepunten. Op basis van de correspondentie en de dagboeken weet Glatzer een fijngevoelig. beeld op te roepen van de persoon van de grote Praagse schrijver.

Nahum N. Glatzer werd in 1903 geboren in Lemberg, bekleedde korte tijd de eerder door Martin Buber bezette leerstoel voor joodse filosofie en ethiek in Frankfurt. In 1932 week hij uit naar Palestina en verhuisde later naar de Verenigde Staten. Hij was hoogleraar in de godsdienstwetenschap aan de universiteit van Boston en tevens lector van uitgeverij Schocken in New Vork, waarvoor hij de Engelse uitgave van het werk van Kafka begeleidde. Thans maakt hij deel uit van de redactiecommissie die de nieuwe Duitse, historisch-kritische editie van Kafka's volledige werk bezorgt.
Gustav Janouch - Gesprekken met Kafka - 1965
Als 17-jarige gymnasiast leerde Gustav Janouch in 1920 de 20 jaar oudere Franz Kafka kennen. Janouch's vader liet de eerste gedichten die zijn zoon geschreven had aan Kafka lezen.
Janouch mocht hierna Kafka regelmatig in zijn kantoor van de Arbeidsongevallen-Verzekering opzoeken en hem begeleiden op zijn wandelingen door Praag.
De gesprekken met Kafka noteerde Janouch zorgvuldig in zijn dagboek.
Max Brod schreef over 'Gesprekken met Kafka': 'De woorden van Kafka, die Janouch ons overlevert, klinken authentiek en betrouwbaar, ze dragen onmiskenbaar de signatuur van de stijl, waarin Kafka gewoon was te praten en die zo mogelijk nog conciezer, nog pregnanter was dan de stijl, waarin hij schreef.
Ernst Pawel - Het leven van Franz Kafka - 1986
'De wereld van Kafka' is voor vrijwel iedereen de wereld die Kafka zelf in zijn boeken heeft opgeroepen. Ook biografen lieten er zich sterk door leiden als ze het leven van de schrijver in kaart brachten.

Ernst Pawel is anders te werk gegaan en dat heeft een verrassend 'nieuwe Kafka' opgeleverd. Hij beschrijft het Praag dat verscheurd werd door de tegenstellingen tussen de Oostenrijkse overheersing en het Tsjechische nationalisme en gaat in op het diep ingevreten antisemitisme en de problemen van het Duitstalige joodse milieu waartoe Kafka behoorde. Het boek omvat levendige portretten van Kafka's familieleden, zijn vrienden Brod, Bergmann en Werfel en van zijn grote liefdes Felice Bauer, Milena Jesenská en Dora Diamant.

Al deze elementen maken Het leven van Franz Kafka tot een standaardbiografie die leest als een boeiende roman.

Ernst Pawel, geboren in Berlijn in 1920, groeide op in Duitsland en Joegoslavië. Tijdens de Tweede Wereldoorlog deed hij voor de Amerikaanse inlichtingendienst verbindingswerk met het Joegoslavische verzet. Hij woont in de buurt van New Vork, werkte voor een verzekeringsmaatschappij en wijdt zich tegenwoordig geheel aan het schrijverschap.

- John Updike in The New Yorker: 'Pawels boek zit vol informatie en intellectuele energie en moet door iedereen gelezen worden die van Kafka houdt .. :
- The New York Times Book Review: 'De buitengewone verdienste van Pawels boek is het coherente beeld dat hij schetst van de sociale werkelijkheid waarin Kafka leefde: